Veba ile Körlük Eserlerinde Korku ve Güvensizlik Duyguları Odağında Öğrenilmiş Çaresizlik Kuramının Karşılaştırmalı Analizi

Körlük ve Veba eserlerinde umutsuzluk kavramı farklı bakış açılarıyla incelenmiştir.

Körlük eserinde umutsuzluk kavramı kendine ve topluma güvensizlik ile birlikte otoriteye duyulan korku odağında incelenirken, Veba eserinde sürecin kendisine ve belirsizlik edinimine karşı korku ile güvensizlik sonucunda oluşan yalnızlık durumuna korku odağında incelenmiştir. Her iki eserde de toplumsal çöküş ve bireylerin çaresizlik duygularını ele alırken, öğrenilmiş çaresizlik kuramının izlerini taşır. Öğrenilmiş çaresizlik kuramının gerçekleşme süreci başarısız sonuçlanmış umut dolu deneyimler ile başlar. Sonucunda, deneyimlerinin her zaman başarısızlık ile sonuçlanacağını ve uğraşlarının gereksiz olduğu yargısına varır. Başarmasına engel olan unsur ortadan kalktığında, uğraşlarının gereksiz olduğu yargısı bireyi eylemsiz kılar ve öğrenilmiş çaresizlik durumu oluşur. Veba ve Körlük eserlerinde toplumun hastalıklara olan korkusu ve çevresine olan güvensizliğine bağlı olarak öğrenilmiş çaresizlik durumu oluşmuştur.

Veba ve Körlük romanlarında korku teması inanç arayışını tetiklemiştir. Kaçış yolu arayan toplum başarıya ulaşamamıştır ve başarmanın imkansız olduğu yargısına varmıştır. Oluşan yargı sebebiyle toplumun aleyhine olan düşüncelere yer verilmemiştir. Farkındalık yoksunluğu sonucunda gerçek ile yüzleşmek zorunda kalmışlardır. “Salgının başında bir solukta kentin dışına kaçmayı ve koşarcasına sevdiğiyle buluşmak için buradan ayrılmayı isteyen kişi olmak isterdi yeniden.”(Camus, 2023: 289) alıntısında Rambert korktuğu salgından kurtulmak için kaçış yolu olarak hayallere inanmıştır ancak hedefine ulaşamamıştır. Sonucunda kendisinin değiştiği yargısına inanarak hayalinden vazgeçmiştir. Veba eserindeki başka bir kaçış yolu dindir. "Her halükarda, kentimizin katedrali tüm hafta boyunca dindarlarla neredeyse tamamen doldu." (Camus, 2023: 98) alıntısında din; inanç arayışı içine girmiş topluma, inanabilecek bir unsur yaratmıştır. Aynı zamanda tanrıya sığınmalarını gerektiğini ve güvenmeleri gerektiğini belirtir. Toplum belirsizlik durumundan korkup düşünme yetisini inandığı unsura bağlı olarak kısıtlamıştır. Körlük romanında korku teması otorite kavramı ile paralel işlenmiştir. Otorite, insanları kontrol etmek için ateşli silahlar kullanmıştır. Belirli bir grup kendini diğer topluluktan daha üst sınıfta olduğunu gösterebilmek için çeteleşme yöntemlerine başvurmuştur. ”Binanın içinde çeteleşen körler, terör yaratır. İnsanların elinde ne var ne yok onları aldıktan ve geriye verebilecekleri başka bir şey kalmadıktan sonra bu defa koğuşlardan cinsel ihtiyaçlarını giderecek kadınları yollamalarını isterler. Koğuştaki insanlar başta bu teklife karşı çıksalar da hayatta kalmak için başka çareleri kalmamıştır.”(Ulutaş, 2020: 11) alıntıda kör toplumun, yeni çeteye isyan etmediği görülmektedir. Otoriteye olan korku ve başkaldırıların başarısızlığı ile birlikte yeni kurulan çeteye karşı çıkmamışlardır. Toplumun uysallığından yararlanmak isteyen çete, cinsel ihtiyaçlarını düzenli karşılayabilmek için yemek karşılığında kadınları istemiştir. “Doktorun karısı haykırdı, Lütfen, kendi selametiniz için izin verin çıkalım, ateş etmeyin. Yanıt veren olmadı. Projektör hala kapalıydı, hareket eden tek bir karaltı yoktu.” (Saramago, 2023: 212) alıntıda askerlerin görevlerinin başında bulunmamasına rağmen körlerin hastaneden kaçmaktan korktuklarını ve askerlerle iletişime geçmeye çalıştıkları görülmektedir. Hastanenin 3 kuralından birisi, körlerin hastane dışına çıkmasının kesinlikle yasak olduğudur. Körler hastanedeki ilk haftasında kurala karşı çıkmaya çalışmışlardır ancak kuralı ihlal eden körlerin sonu ölüm olmuştur. Yaşanan ölümler sebebiyle başka bir kör kuralı ihlal etmemiştir. Veba ve Körlük romanlarında toplum, salgından korkmuştur. Veba romanında toplum kaçış yolu bulmak için inanç arayışı içine girmiştir ancak Körlük romanında toplum eylemsiz kalmayı tercih etmiştir.

Veba eserinde topluma güvensizlik, yalnızlık ve bencilliğin oluşmasına sebep olmuştur. “…bazı evlerden inlemeler yükseliyordu. Önceleri böyle bir şey olduğunda, sokakta durup kulak kabartan meraklılara rastlanırdı sıklıkla. Ancak, bu uzun uyarı işaretlerinden sonra, herkesin yüreği sanki sertleşmiş gibiydi ve sanki bu ilenmeler insanların doğal diliymiş gibi, herkes bunları duya duya yürüyor ya da yaşayıp gidiyordu.“ (Camus, 2023: 115) alıntısında bireylerin topluma güven duygusu azaldığı için birbirlerine yardım etmeme durumu anlatısı vardır. Güvenmeme duygusu sebebi ile oluşan iletişimsizlik, kişinin yalnız olmasına yol açar. Yalnız kalan birey kendi çıkarlarını diğerlerinden üstün kılar ve bencil kişilerin oluşmasına neden olur. Körlük eserinde başarma inancına ve topluma olan güvensizlik, eylemsizliğe yol açmıştır. “...kimse, bu saatte nereye gidiyorsun, diye sormadı, soran olsaydı ne cevap vereceğini biliyordu, işemeye gidiyorum, diyecekti…”(Saramago, 2023: 77) alıntısında yaralı adam, hastaneden dışarı çıkmak istemiştir ve ölümcül yaraya sahip olduğunu gören askerlerin kendisine acıyacağını düşünür. Körlere güvenmediği için karşılaşmaları durumunda körleri kandırarak tek başına başarıya ulaşabilirdi. Her iki eserde de güvensizlik duygusu sonucunda kişi bencilleşmiştir. Veba eserinde güvensizlik, yalnızlık kavramı odağında incelenmiştir. Körlük eserinde körlere karşı güvensizlik bulunurken, otoriteden bir çözüm yolu bulması beklenmektedir.

Korku ve güvensizlik duygusu, öğrenilmiş çaresizlik kuramı odağında incelendiğinde toplumun kararlarında önemli etkenler olduğunu gösterir. Veba eserinde toplumun salgın karşısında tutumu, kişinin yalnız olması ve bencillik üzerine kurulmuştur. Kaosun artmasına olanak sağlamıştır. Körlük eserindeki salgına karşı tutumu otoriteye korku ve alt sınıfı ezmek üzerine kurulmuştur. Alt sınıfa karşı otorite olmaya çalışması, ezilen alt sınıfın eylemsiz kalmasına yol açmıştır.

Kaynakça:

Ulutaş, N. (2020, Şubat 5). BİR DİSTOPYA ÖRNEĞİ OLARAK KÖRLÜK ROMANINA SOSYO – PSİKOLOJİK

Saramago, José. Körlük: 1998 Nobel Edebiyat Ödülü. Destek Yayinevi, 2021. Accessed 27 May 2024.

Camus, Albert. Veba: 1957 Nobel Edebiyat Ödülü. Can Yayinlari, 2023. Accessed 27 May 2024.